Activiteiten 2007

28-12-2007 D’n Berghse kwis

Ook Berchs-Heem deed mee aan de 3e Berghse Kwis.
28 December 2007 werd de jaarlijkse Berghse kwis voor de 3e keer gehouden.
Enkele (bestuurs-)leden kozen de heemkamer als uitvalsbasis voor deelname aan de Berghse kwis. De kwis was dit jaar, volgens de organisatie, minder moeilijk dan voorgaande jaren. Het bleek echter nog een hele klus om in de beschikbare tijd de juiste antwoorden te vinden. Diverse hulpbronnen werden aangeboord en mensen werden op expeditie gestuurd op zoek naar de juiste antwoorden.
Het was een gezellige avond met de nodige discussies. Bijvoorbeeld over onderstaande beelden, wie/ wat moeten die nou precies uitbeelden?

27- en 28-11-2007 Fototentoonstelling St. Aloysiusschool groot succes

Fototentoonstelling St. Aloysiusschool groot succes
De fototentoonstelling over de voormalige St. Aloysiusschool, welke de Heemkundevereniging Berchs-Heem georganiseerd heeft, is met ruim duizend bezoekers een groot succes geworden.
Vele Bergse en oud Bergse hebben enkele honderden tentoongestelde foto’s met veel interesse bekeken, en waar nodig en mogelijk voorzien van aanvullingen en correcties.
Vooral de verhalen en herinneringen bij de foto’s waren om nooit te vergeten.
Een woord van dank is zeker op zijn plaats aan:
De vele beschikbaarstellers van de foto’s en informatie
De gemeente voor het gebruik van het Wit Gele Kruis gebouw
De dorpsraad Berghem voor de financiële bijdrage.

13-10-2007: Excursie Atoomschuilkelder

Op 13 oktober bezochten ca. 30 leden van Berchs-Heem de atoomschuilkelder in Oss. Jan Ulijn verzorgde een rondleiding.
Atoomschuilkelder. NBC-kelder, nucleaire, biologische en chemische kelder.
De schuilkelder was voor de koude oorlog vanaf 1945 tot 1989, toen de Berlijnse muur werd afgebroken. De koude oorlog was het hevigst toen op 13 augustus 1961 de Berlijnse muur werd gebouwd in opdracht van Chroetjov. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken is in 1970 gestart met de bouw van schuilgelegenheden. Dit kon in combinatie met grote gebouwen.
In 1982 is het appartementencomplex gebouwd. In 1986 is de kelder geopend door burgemeester van Veldhuizen. Er werd aan hem gevraagd wie er het eerste in mochten. Het antwoord was: Wie het eerst komt het eerst maalt. En hoe gaat het met het eten ? Antwoord: Er is hierboven een supermarkt.
De schuilkelder is voor 3600 persoenen in de parkeerruimte en 200 in de bergingen en luchtsluizen. Oss telde toen 40.000 inwoners, dus moesten er 10 schuilkelders gebouwd worden. Het is een zit/staankelder voor ongeveer 2 dagen. Voedsel moest worden meegebracht. Na 2 dagen moest het rampenplan gaan werken. De begroting in 1980 was € 1,1 miljoen. De rijkssubsidie was € 1,09 miljoen. De gemeente moest dus € 10.000 bijbetalen. Kosten per persoon € 290,– (1.100.000 : 3800). De kelder kan binnen een paar dagen worden opgestart. Hij voldoet aan een afschermfactor 30, dus de straling wordt tot 1/30 teruggebracht. Er is geen telefoonaansluiting of andere communicatie naar buiten. In 1991 is de laatste proef-draai-controle geweest. Tot die tijd viel het onderhoud onder de brandweer.
Bij gebruik worden de betonnen deuren voor de ingang geschoven.
Ruimte ingang: Opstelling bedjes. Deze zijn later gekomen. Er kan in ploegen worden gerust. Personen met fall-out stof, dus met bestraald stof, moeten zich omkleden, douchen met koud water en de besmette kleren moeten in de gesloten ruimte worden gedeponeerd. (stortkoker) Om fall-out buiten te houden wordt er gewerkt met overdruk. Deze is 16 mm waterkolom ofwel 16 Pa (0,0016 bar).
In de grote ruimte zijn extra wasbakaansluitingen tegen de muur
Ruimte sanitair: Water kan via het leidingnet of bronwater zijn. Er is geen afscheiding tussen vrouwen en mannen, maar er is wel rekening mee gehouden. Het water is alleen om zich te verfrissen. Het plafond geeft condenswateroverlast. Dit komt van de koeling boven in de winkel. Zie stalactieten aan het plafond. Hier liggen ook de verpakte wasbakken in dozen die in nood aangebracht kunnen worden in de grote ruimte.
Ruimte afzuiging garage: Een ventilator blaast de lucht achter in een grote ruimte waar de lucht naar de schoorsteen gaat. De schoorsteen is te zien in het straatje de Molenwiek.
Ruimte met noodaggregaat: Hier zitten alle zekeringen. De brandstoftank is 4000 liter. Er moet 30% in zitten Dit is 1200 liter en is te zien door aan het slangetje te trekken. Voor vulling zie Molenwiek. De wateropstelling is van de WOB (Waterleidingmij. Oost Brabant) i.v.m. terugdrukken van water in het leidingnet. De rode afdichting aan de buitenkant doet dienst als ontluchting als het aggregaat niet loopt. Bij in bedrijf is het gesloten i.v.m. lawaai.
Ruimte voor water- en luchtvoorziening en EHBO: In de tank kan ongeveer 20.000 liter. Water moet recirculeren i.v.m. beluchting. Dit kan met een elektro pomp of met de hand. In de vierkante bak kan door chemische toevoeging bronwater geschikt gemaakt worden om te drinken. De stopcontacten die hier aanwezig zijn, zijn voor het warm maken van babyvoedsel.
Koolfilterruimte: Koolfilters zijn om giftige buitenlucht te zuiveren. De computer is voor de huidige luchtmeting CO en LPG.
Zandruimte: Twee lagen zand van 1 meter dik. Dit wordt gebruikt om fall-out van de buitenlucht te scheiden. In deze ruimte liggen de stalen deurdrempels voor de buitendeuren.
Ruimte met bronpomp en vuilwaterput: Hier wordt het toiletwater afgepompt naar het riool. Als het riool stuk is wordt het opgepomt door de put in de Haarviltstraat en loopt het weg in deze straat. Bronwater wordt het meest gebruikt om lucht te koelen en indien nodig voor de toiletruimte. De bronpomp is een perspomp. Deze heeft men in de pijp laten zakken.
Ruimte waar de lucht wordt aangezogen en gekoeld: De lucht wordt gekoeld met grondwater van 10º C tot een temperatuur van 15º C. Volgens berekening kan men voor 3600 personen de temperatuur op 27º C houden.
Aanzuiging van de lucht kan op 4 manieren:
Paraatheidsventilatie. Gewoon van buiten
Fall-out beveiligde ventilatie. Geen lucht rechtstreeks van buiten. De lucht gaat door het zandfilter en niet door de koolstoffilters. Deze lucht komt ook van buiten.
Gas beveiligde ventilatie.
De buitenlucht gaat door het zandfilter en de koolstoffilters.
Alleen de lucht laten circuleren vanuit de ruimte. Dit gebeurt als er buiten CO of andere chemische vervuilde lucht is. Dit kan voor meerdere uren totdat de grens van 2% CO² is bereikt. Is de buitenlucht dan nog niet verbeterd, dan kan men gaan tot 5% CO². Dit kan hoofdpijn en hartkloppingen geven. Bij niet te filteren buitenlucht mag geen buitenlucht worden gebruikt.
In de wanden zit geen asbest, maar houtcementvulling.
Ruimte om de lucht in de kelder te persen: Dit gebeurt met een grote ventilator.
Huidig gebruik parkeerruimte: Parkeergelegenheid voor 47 auto’s en 47 bergingen voor bewoners. Er zijn verschillende CO-meetpunten, deze staan laag, en LPG-meetpunten, deze staan hoog. Elke minuut wordt er één punt gemeten. De ventilator kan handmatig en automatisch worden geregeld. Bij automatisch dan regelt het CO- en LPG-mengpaneel de ventilator.
Er zijn geen camera’s in de kelder. Dit zijn alleen conditioneringsmeters voor de kelderlucht. Midden in de kelder loopt een goot om condenswater af te voeren, daar dit slecht is voor de autolak.
Vanaf 2000 zijn we bezig geweest om de schuilkelder open te krijgen. Burgemeester Dijkstra was er niet erg enthousiast over, en was van de PvdA en evenals de SP en D66 tegen de bouw. De kelder moest helemaal worden schoongemaakt, omdat vandalen in de kelder autobanden hadden aangestoken en alles vol vette roet zat. Burgemeester Klitsie (ook PvdA) voelde wel voor openstelling voor bezichtiging en met veel moeite door de kabinetschef Anja Kleinpenning is het gelukt.
De opening was op zaterdag 13 mei 2006.
Een fotogalerij van deze excursie vind je hier.

15-09-2007 Open monumentendag 2007

Ook Berchs-Heem opende op de Open Monumentendagen 2007 haar deuren.
De Heemkamer van Berchs-Heem, gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Berghem was geopend. Leden van Berchs-Heem zorgden er voor dat voorbijgangers geattendeerd werden op de open monumentendag.

26-05-2007: Fietstocht en excursie Stoomgemaal De Tuut

Onder Stoom – door Theo Hoeks.
Het lijkt een ander land, en dat is het ook een beetje, Appeltern in het land van Maas en Waal. Maar hemelsbreed is het vanaf de Bergse Kerk niet verder dan Geffen en toch, omdat het over de Maas is, lijkt het een heel eind van huis.
Het water speelt ook een belangrijke rol bij het uitstapje van zaterdag 26 mei.
Het gaat deze keer naar het “Stoomgemaal De Tuut”, een van de acht nog werkende stoomgemalen in Nederland. Niet om werkelijk nu nog de polder droog te malen, maar om de charme van deze oude techniek voor uitsterven te behoeden. Zo’n twintig leden van Berchs-Heem, waarvan een 7-tal fietsers trotseerden de oversteek over de Maas voor een excursie naar het museum-gemaal.
Ontvangst, koffie met gebak en uitleg
De ontvangstruimte is ingericht in de voormalige kolenloods, hier worden we ontvangen door leden van de projectgroep met een kop koffie en een stuk gebak. Deze ruimte wordt tevens gebruikt om presentaties te geven over de geschiedenis, de werking van het gemaal en het werk van de projectgroep. Tevens is in deze ruimte een mooie verzameling miniatuurwerktuigen te zien, naast foto’s van vóór de restauratie.
De presentatie wordt verzorgd door Jan Reijnen die vertelt over de functie en de geschiedenis van het gemaal.
Als het water in de polder, tijdens hoge afvoer van de Maas, boven het peil van 5 meter + NAP steeg, nam het polderbestuur het besluit om het gemaal haar werk te laten doen om het overtollige water uit de polder naar de rivier te pompen. Aangezien het opstarten van het stoomgemaal zo’n 2 dagen kostte en er zo’n 15 ton steenkool per dag werd verstookt was er steeds een spanningsveld tussen het polderbestuur en de boeren, die uiteraard hun landerijen droog wilden houden. De boeren lagen dan bij wijze van spreken voor het “krooshek” om het bestuur ertoe over te halen om met pompen te starten. Het stoken van de ketels was zwaar werk, als je je realiseert dat één ton kolen ca.12 volle kruiwagens is. Het pompen ging zonodig dag en nacht door.
Het stoomgemaal heeft tot 1967 dienst gedaan om de polder droog te malen en is toen vervangen door het dieselgemaal “Bloemers”, dat een stukje verder langs de dijk staat.
Ketelhuis
Het proces van het stoomgemaal begint in het ketelhuis. Kort het principe van het stoomgemaal. Een gesloten ketel, die gevuld is met water, wordt verwarmd door een kolenvuur zodat het water gaat koken en er stoom ontstaat. Hoe hoger de temperatuur hoe hoger de druk. Stoom onder hoge druk wordt via leidingen naar de machine gevoerd, waar deze druk wordt gebruikt om de zuiger van de stoommachine in beweging te zetten. Deze machine drijft op haar beurt de pomp aan die het water verpompt. De stoom condenseert weer tot water en wordt teruggevoerd naar de ketel. Dit proces is een gesloten systeem waarbij dus het water steeds weer opnieuw wordt gebruikt.
In het ketelhuis zijn drie stoomketels opgesteld, twee grote en een kleine. De ketels zijn geheel ingebouwd achter een gemetselde muur zodat je enkel de voorkant met het stalen luik van de vuurgang kunt zien. Via dit luik wordt de ketel gestookt met kolen. De drie ketels konden in willekeurige combinatie worden gebruikt, afhankelijk van de gewenste stoomdruk. Momenteel is enkel de kleine ketel nog maar gerestaureerd en bruikbaar. Deze levert wel genoeg stoomdruk om de machines te laten draaien, maar niet voldoende om ook de pompen te laten werken.
Machinekamer
Het hart van het gemaal wordt gevormd door de machinekamer. Hierin staan twee identieke gelijkstroom stoommachines opgesteld die elk een grote centrifugaalpomp aandrijft. Het zijn werkelijk twee juweeltjes van techniek, die tijdens ons bezoek ook in werking zijn en lopen als een zonnetje. Geen gebrul of gebrom van een elektro- of dieselmotor maar het gepuf en gesnuif van twee van de ‘modernste’ stoommachines.
Kelder
In de kelder onder de machinekamer gebeurt eigenlijk het tegenovergestelde van het proces in de ketels. In plaats van stoom te maken door water te verhitten, wordt hier gezorgd dat de stoom weer condenseert, door de stoomleiding te koelen. De stoom wordt hiervoor door een groot peervormig lichaam geleid dat aan de buitenkant wordt besproeid met water uit de wetering. Dit zorgt ervoor dat de druk achter de stoommachine laag wordt.
Schoorsteen
Vanaf een afstand is het gemaal te herkennen aan de karakteristieke schoorsteen, zoals je die vroeger veel zag bij de fabrieken. De schoorsteen is een aantal jaren geleden, met subsidie van monumentenzorg, geheel opnieuw gebouwd. Hij is 32 meter hoog en is gemetseld met speciale gebogen bakstenen. Omdat de schoorsteen naar boven taps toeloopt moet de kromming van de stenen ook steeds verschillen. Het verschil met de oorspronkelijke schoorsteen is dat de huidige gemetseld is rondom een stalen binnenpijp. Dat is gedaan om de slijtage van het metselwerk tegen te gaan. Als de ketels gestookt worden wordt de schoorsteen van binnen heet en aan de buitenkant, door de wind, aan één zijde afgekoeld, waardoor spanningen ontstaan en het metselwerk kan scheuren. Door de stalen binnenpijp is dat gevaar een stuk kleiner.
Meer weten
Voor diegene die meer informatie over het museumgemaal “De Tuut” of stoommachines in het algemeen wil weten kunnen terecht op de volgende websites:

• Museumgemaal De Tuut
• Stoommachines
  De projectgroep van het stoomgemaal kan altijd nieuwe enthousiaste vrijwilligers gebruiken. Er liggen taken bij de rondleidingen, het bezoekerscentrum en de technische ploeg.

Een fotorapportage van deze excursie vind je hier.

14-02-2007 Lezing Vergeten groenten Jac. Nijskens

De lezing was georganiseerd door de vereniging Groei en Bloei, in de Meerzaal van de Berchplaets.
De 80 aanwezigen konden genieten van de verhalen die de heer Jac Nijskens hen vertelde over zijn tuin maar ook over zijn verschillende recepten die hij bereidt op zijn Kookboerderij In Beesel.
Het ontstaan van de Historische Groenten- en Kruiden hof in en om zijn ouderlijk huis, de boerderij van zijn vader werd uitgebreid verteld. Alsmede zijn voorliefde voor het koken van speciale (oude) gerechten met uiteraard gebruikmaking van de oude en vergeten groenten.
Zijn Historische Groenten hof is een tuin met circa 250 rassen vergeten, bijzondere en zeldzame groentes. Zoals de Buggenummer Muuskes aardappels uit 1872, Brave Hendrik, Vitelotte uit 1850, en Limburgse Gele peen of Kardoenen. Maar ook de Opperdoezer, genoemd naar een plaats in Noord Holland, die door Albert Heijn is vastgelegd en alleen door boeren met een licentie van AH mag worden geteeld.
Er blijken zo’n 5000 verschillende aardappelrassen te bestaan.
Ook sla-rassen, er bestaan circa 600 wilde rassen, vanaf 1294 werden besproken zoals de Duivelstong en de oersla. Maar ook de wortel die 2000 jaar geleden vanuit Afghanistan is gekomen kwam aan bod, zoals de zwarte-, de witte-, de oranje- en de gele peen.
Verder werden genoemd tomaten en bietjes, rode-, witte-, gele- en de oerbiet.
Bonen kwamen al 7000 jaar voor Christus voor, er zijn dan ook heel veel soorten bonen.
Komkommers hebben een historie van 4500 jaar en komen uit India en zijn oorspronkelijk wit van kleur. Ook de koolsoorten kwamen aan bod, zoals Duizendkop, de voorloper van de spruitkool, Palmkool, Victoriaans snijmoes uit Rusland, een echte winterplant van c.a. 1 meter hoog en het Eeuwigmoes, waarvan geen zaad komt maar die door steeds weer afsnijden zichzelf in leven houdt.
Verder nog enkele vergeten groenten: Bermsalade, Kardoen, Amaranth, Aardbeispinazie, Aardpeer, Haverwortel, Knolkervel, Meloenkomkommer, Pastinaak, Wortelpeterselie, Postelein, Snijbiet (warmoes) , Weegbree, ABC-kruid, Zuring en Boomspinazie.
In zijn Historische Kruiden hof worden bijzondere kruiden geteeld, zoals citroentijm, chocolademunt of kaneelbasilicum.
Jac nam ons mee in de wondere wereld van vergeten groentes, de eetcultuur van onze voorouders en culinaire tradities. Hij reikte ons tips en wetenswaardigheden aan over niet alledaagse recepten, maar ook hoe een lekkere bonbon te maken met oerbiet.
De recepten zijn gebaseerd op de Oud Hollandse keuken van voor 1900, eenvoudig en puur. Het eerste kookboek is van circa 1400.
Groei en Bloei bedankt voor de uitnodiging en het gratis aanwezig mogen zijn bij deze zeer interessante lezing die om 23.00 uur eindigde.
Voor meer informatie kunt u kijken op de kookboerderij